Қазіргі заманда  көп адамдар күнделікті күйзеліске ұшырайды – үйде, сыртта және әсіресе жұмыста. Бұл, ең алдымен, қатаң талаптарға, көптеген жобаларға, мерзімдерге, бәсекелестіктің өсуіне және көбінесе бақыланбайтын ақпарат ағынына байланысты.

"Күйзеліс" ұғымын ғыламға енгізген Ганс Селье. Бұл термин арқылы ол ағзаның күйзелістік факторларға ерекше реакциясын түсінді. Сондай-ақ, автор жалпы бейімделу синдромын, күйзеліс реакциясын, бейімделу синдромын және т.б." стресс " деп атады. "Бізді" күйзелістің өзі емес, оған деген әрекетіміз өлтіреді", - деп жазды Селье Ганс. Бұл дәйексөз күйзеліске  төзімділік ұғымын жақсы сипаттайды.

Күйзеліс-бұл жағымсыз сыртқы факторлардың жағымсыз әсеріне дененің реакциясы. Күйзеліс  дененің жұмысындағы бұзылуларға жеткізеді және жүйке жүйесі көбірек зардап шегеді. Күйзеліс физикалық және эмоционалды көріністерді ажыратады.

Бірінші санатқа мыналар жатады: әл-ауқат, бас ауруы, қысымның жоғарылауы, жүрек соғу жиілігінің жоғарылауы.

Екінші санатта: мазасыздық, шаршау, шоғырлану проблемалары.

Күйзеліс -бұл өмірлік жағдайларға физиологиялық реакция, бірақ егер ол  ұзағырақ сақталса, денсаулыққа зиян тигізуі мүмкін.

Күйзеліс бұлшықет, тыныс алу, жүрек-қан тамырлары, орталық жүйке, ас қорыту және репродуктивті жүйелерге әсер етеді.

Күйзеліс депрессияға әкелуі мүмкін және денсаулыққа қатысты мәселелерді күшейтеді, сонымен қатар жаңаларын тудыруы мүмкін. Бұл адамның мінез-құлқына да әсер етеді.

Күйзеліске төзімділік белгілі бір факторларға байланысты.

Біздің әрқайсымыз күнделікті осыған тап боламыз. Күйзелістің барлық көріністерімен бір уақытта қалай күресуге болады? Жауап бір- күйзеліске төзімділік дағдыларын жүйелі түрде дамыту.

"Ұйымдастырушылық, әдістемелік және техникалық жағдайларды жобалау және оқыту нәтижесі" кәсіби модулінде (ПМ 03) басты міндет көрсетілген: білім алушыларды адам ағзасының өсуі мен дамуының жалпы заңдылықтарымен, ағзаның қорғанысын арттыру әдістерінің негіздерімен таныстыру.

Қостанай педагогикалық колледжінде Біз "күйзелістің денсаулыққа әсері" атты тақырыпты қарастырып, зерттеп жатқанымызды атап өту маңызды.

Күйзеліске төзімділік-бұл адамның сыртқы тітіркендіргіштердің әсерінен салыстырмалы түрде оңай абстракциялай алатын және өзіне жүктелген тапсырмаларды тиімді орындай алатын қабілеті.

Бірақ, қарапайым ұсыныстар арқылы күйзелістің әсерін азайтуға болады. Сонымен қатар  бірнеше жалпы ұсыныстар бар:

Күйзелістің себебінен уақытша абстракция жасаңыз. Бұл сіз шешуге міндетті мәселеден аулақ болу туралы емес, өзіңізге шамадан тыс психикалық күйзеліске үзіліс беру туралы.

Спортпен шұғылдану. Жаттығу кезінде дене эндорфиндерді шығарады, олар біздің денеміз шығаратын табиғи ауырсынуды басады. Сонымен қатар, гормоналды белсенділік төмендейді, сондықтан дене кортизолды аз шығарады.

Жаяу жүру, би билеу немесе велосипед тебу сияқты күнделікті жаттығулар күйзелісті жақсы жеңуге көмектеседі.

 Зерттеулер көрсеткендей, йога антидепрессант және седативті ретінде әрекет етеді, сонымен қатар ақыл-ойды босаңсытады. Сонымен қатар, йога шоғырлануға ықпал етеді, бұл күйзелістің себебінен ақыл-ойды бөлуге көмектеседі.

Медитация сонымен қатар денені және ақыл-ойды босаңсытуға көмектеседі, сізді күйзелісті тудыратын мәселеден бір сәтке алшақтатады.

Валериан, жасыл шай немесе лимон бальзамы сияқты табиғи шөптердің инфузиясы скүйзелісті төмендететіні дәлелденді.

Отбасыңызбен немесе достарыңызбен көбірек уақыт өткізіңіз. Күлкі күйзелістен арылуға көмек беретіні белгілі. Сонымен қатар, музыка тыңдаңыз, достарыңызбен немесе отбасыңызбен жаңа орындарға барыңыз, сурет салу немесе қолөнер жасау сияқты хоббимен айналысыңыз. Әр түрлі қызықты істермен айналысу сізді қиындықтан сақтайды.

Өз сабақтарымызда студенттер  өзін-өзі реттеудің әртүрлі әдістерін талдаймыз: релаксация, тыныс алу техникасы, аутогендік жаттығулар, ауызша формулалар (өзін-өзі гипноздау). Студенттер осы тақырып бойынша презентациялар дайындайды, топқа күйзелісті жеңілдету үшін қандай жаттығуларды қолдануға болатындығын түсіндіреді. Болашақта бұл оларға кәсіби қызметте пайдалы болады деп ойлаймын.

Педагогикалық жұртшылық талқылайтын "Педагог" жаңа кәсіби стандартының жобасында 1.4-қосымшада "техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымының оқытушысы" мамандығының карточкасында сипатталған, жеке құзыреттіліктерге қойылатын талаптар бар: коммуникабельділік, күйзеліске төзімділік, өзін-өзі дамытуға дайындық, сыни ойлау, беделділік, эмоционалды тепе-теңдік.

Мұғалімнің жұмысының күрделілігі оның "адам-адаммен"жұмыс жасау кәсіп түріне жататындығымен байланысты. Педагогикалық қызмет-бұл бір адамның екіншісіне тікелей әсері емес, олардың өзара әрекеттесуі. Осылайша, күйзеліске төзімділік еңбек қызметінің, оның ішінде педагогикалық қызметтің тиімділігінің маңызды факторы болып табылады.

Күйзеліске төзімділіктің жоғары деңгейіне ие мұғалім кәсіби қызметте туындайтын мәселелік жағдайларды қауіпті, күйзелістік емес, шешуді қажет ететін жағдайлар ретінде қабылдайды, бұл оның кәсіби бағытын тұрақтандырады.

Темірбекова Айгүл Төлегенқызы,

Қостанай педагогикалық колледжінің оқытушысы