«МЕН ӨМІРДІ ТАНДАЙМЫН»

  (ЖАСТАР АРАСЫНДАҒЫ ДЕВИАНТТЫ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚТЫҢ АЛДЫН АЛУ) 

Жасөспірімдік шақ - өмірдің барлық кезеңдерінің ішіндегі ең қиын және күрделі аралық.

Бұл кезеңде жасөспірімде өзін тану қажеттілігі қалыптасады. Жасөспірімнің басты сұрағы – «Мен кіммін?» Өзі-өзіңе қызығушылық таныта бастайды, өзіндік көзқарастар мен үкімдер пайда болады, белгілі бір оқиғалар мен фактілерге өзіндік баға беру; өзінің мүмкіндіктері мен іс-әрекетін бағалауға тырысады, өзің өзінің құрбыларымен және олардың іс-әрекетімен салыстыра бастайды.

Дәл осы кезеңде жасөспірім отбасы мен мектептен уақытша алшақтау басталады, олардың жасөспірім тұлғасының даму маңызыдылығы төмендейді, ал құрдастарының ықпалы күшейеді.

Көбінесе жасөспірім өзін жайлы сезінетін және оған құрметпен қарайтын орта мен топқа артықшылық береді. Бұл спорттық үйірме немесе техникалық клуб болуы мүмкін, бірақ жасөспірімдер жиналатын, араласатын, темекі шегетін, ішетін жер үйдің жертөлесі болуы мүмкін.

Девиантты жеке мінез-құлық әлеуметтік нормалардан ауытқыған мінез-құлық және әлеуметтік-психологиялық дезадаптациямен бірге жүреді.

Әлеуметтік мінез-құлық нормалары кез келген қоғамның қажетті элементі, әлеуметтік және тұлғааралық қатынастарды әлеуметтік реттеу және бақылау құралы. Девиантты мінез-құлықтың үш негізгі тобы бар (жалпы қабылданған немесе ресми түрде бекітілген әлеуметтік нормаларға сәйкес келмейтін мінез-құлық):

- қоғамға қарсы мінез-құлық (делинквентное),

- мәдениетсіздікк мінез-құлық (аморальное),

- өзін-өзі бұзушы (аутодеструктивное).

Қоғамға қарсы мінез-құлық (делинквентное) — заңсыз,  қоғамның құқықтық моральдық нормаларын бұзуы – бұзақылық, тонау, кісі өлтіру. Заңмен тыйым салынған кез келген әрекет немесе әрекетсіздік.

Мәдениетсіздік мінез-құлық (аморальное) — әлеуметтік топқа (отбасына, достарына, көршілеріне) зиян келтіру – нашақорлық, маскүнемдік, ақшаға құмар ойындарға қатысу, қаңғыбастық, тәуелділік.

Өзін-өзі бұзушы (саморазрушительное поведение) — жасөспірімнің өзіне ғана зиян тигізеді – мазохизм, қор жинау, тұлғаның тұтастығы мен дамуына қауіп төндіреді.

Қажетсіз мінез-құлықтың алдын алу:

1. Балалар мен ата-аналар арасындағы қалыпты, сенімді қарым-қатынас;
2. Бос уақытты дұрыс ұйымдастыру, Дәл бос жүрістің кесірінен жасөспірімдер бос уақытын өткізудің жолдарын таба бастайды, Бұл үшін спорттық іс-шаралар, үйірмелер және т.б., ең бастысы баланың мүдделерін ескеру қажет;
3. Салауатты өмір салтын насихаттау;
4. Тренингтер мен білім беру бағдарламаларына қатысу, девиантты мінез-құлықтағы адамдардың өмірін анық көрсететін үшін.

 әлеуметтік мұғалім              Г. Муратова